Theosofie is zo oud als de mensheid en moedigt de mens aan op zoek te gaan naar de gemeenschappelijke kern van wetenschap, filosofie en religie.
Het woord theosofie is afgeleid van de Griekse woorden theos en sophia en betekent Goddelijke Wijsheid. Deze wijsheid verwijst naar de verzameling waarheden die, in bedekte termen, de grondbeginselen van het bestaan laten zien en die niemands exclusieve bezit zijn. Er is een alomtegenwoordig, eeuwig, grenzeloos en onveranderlijk beginsel, dat wij met ons denken niet kunnen bevatten. Een universele werkelijkheid die niet kan worden benoemd. En daarom zal iedere beschrijving of vergelijking de essentie ervan alleen maar beperken. De Tao Te Tjing zegt dit heel mooi:
“Het Tao dat zich laat zeggen, is niet het ware Tao. De naam die zich laat noemen, is niet de eeuwige naam.”
Als filosofisch begrip is het de alomvattende, uit zichzelf bestaande, oneindige, tijdloze kosmische eenheid. De Bron van al wat is én de bestemming van alles zonder begin en zonder einde. “De essentie van Tao is dus dat het niet uitgedrukt kan worden. Als men denkt het wel te kunnen uitdrukken, dan is het niet Tao.”
Theosofie werpt licht op de geschriften en de leerstellingen van de religies door hun verborgen betekenis te onthullen. Zij geeft de wereld de wetenschap van de geest terug, door de mens te leren de geest te zien als zijn werkelijke zelf en zijn denkvermogen en lichaam als uiting daarvan.
Theosofie biedt een filosofie die het leven begrijpelijk maakt en die laat zien dat de evolutie geleid wordt door rechtvaardigheid en liefde. Zij geeft de dood haar juiste plek, als een steeds terugkerende gebeurtenis, die de poort opent naar een voller en stralender bestaan in een leven dat geen einde heeft.
Alles, van het kleinste deeltje tot de grootste sterrenstelsels, is in beweging. Deze beweging voltrekt zich in oneindige cyclische processen van ontstaan, vergaan en weer opnieuw ontstaan. Ook een mens wordt geboren en sterft op de bestemde tijd en ontvangt weer een nieuw leven op de bestemde tijd.
De omstandigheden in het nieuwe leven zijn afhankelijk van het karma (de wet van oorzaak en gevolg), dat bestaat uit de som van al je gedachten, gevoelens en handelingen in het vorige leven. De mens is dus zelf verantwoordelijk voor zijn leven en zijn ontwikkeling, maar uiteindelijk zal hij worden wie hij ten diepste al is.
Zoals ook de Goddelijke Orde in een liefdevolle ritmische dans haar partner vrijlaat en weer bij zich opneemt, om haar weer te laten gaan in de ruimte van de vrijheid, zo ben je ook als mens vrij om, ongeacht de omstandigheden waar in je verkeert, te kiezen hoe jij je leven wilt leiden. Je bent innerlijk vrij om een bewust levend mens te zijn.
Heel belangrijk is het gegeven dat al het bestaan één is, met andere woorden er ligt een fundamentele eenheid ten grond slag aan al het leven. Wij kunnen dat vooral in de innerlijke betekenis zien. Want in het diepste innerlijk van de mens ligt de eeuwige kern die gelijk is aan de universele kern of ziel van al het leven.
Hermes Trismegistus werd gezien als een oeroude profeet die geheime kennis openbaarde aan de mens, en is de centrale figuur in het hermetisme.
Hij is het meest bekend van zijn axioma uit de Smaragden Tafel: ‘Zo(als) boven, zo (ook) beneden’, verwijzend naar de gelijkstelling van hemel en aarde, van de microkosmos en de macrokosmos. Dit hermetisch axioma is een principe dat ook wordt aangehangen in de theosofie.
Wie de Eenheid van al het bestaande kan zien, beseft dat alles met alles is verbonden en zal open staan om te kunnen ontvangen. Het leven van zo iemand zal veranderen. Eerbied en zorgzaamheid voor al het leven zullen dan een vanzelfsprekendheid worden.
Zo groot, zo klein
Zo boven, zo beneden
Er is slechts één Leven en Wet
En de besturende Kracht is één
Er is geen binnen, geen buiten
Geen groot, geen klein
Geen hoog, geen laag
In het goddelijk bestel.
De Theosophical Society bestaat uit leden die religieuze tegenstellingen willen overstijgen en mensen van ‘goede wil’ bijeen willen brengen ongeacht hun religieuze overtuigingen. Zij willen religieuze waarheden bestuderen en de resultaten van die studie met anderen delen. Zij zijn niet door een gemeenschappelijk geloof met elkaar verbonden, maar door het gezamenlijk zoeken en streven naar Waarheid en zijn van mening dat Waarheid gevonden kan worden door studie, door (zelf)reflectie, door zuiverheid van leven en door toegewijd te zijn aan hoge idealen. De Waarheid zien ze als dat wat de moeite waard is om naar te streven, niet als een dogma opgelegd door een autoriteit. Een overtuiging moet het resultaat van individuele studie of intuïtie zijn en moet niet daaraan vooraf gaan. Deze overtuiging moet gebaseerd zijn op kennis en niet op aanname.
Leden zijn tolerant jegens allen, ook jegens hen die intolerant zijn. Niet als een voorrecht om te verlenen, maar omdat ze dat als hun plicht beschouwen. Zij zien elke religie als een uitdrukking van de Goddelijke Wijsheid en geven er de voorkeur aan om religies te bestuderen en om de Goddelijke Wijsheid in praktijk te brengen.
Zoals Waarheid het doel is, is Vrede het wachtwoord.
De meeste theosofen beschouwen het lidmaatschap van de TS als meer dan alleen lid zijn van een club. Het betekent meewerken aan het realiseren van de doelstellingen, in het bijzonder door het praktiseren van een daarmee samenhangende levenshouding. Daarbij is van belang dat ieder lid vrij is te kiezen hoe hij/zij invulling geeft aan zo’n levenshouding.